In gesprek met Raja Alouani over de Ramadan die dit jaar donderdagavond 23 april begint. Ramadan, de maand van bezinning en gezamenlijkheid. Hoe gaat dat met het sociale aspect in deze periode van corona? Ik was er benieuwd naar en vroeg het Raja.
Wat betekent, om te beginnen, de Ramadan voor jou?
Ik vind het de mooiste en gezelligste maand van het jaar. Voor mij persoonlijk is het een maand om te bezinnen, om tot rust te komen, om af te sluiten, goed over mijzelf na te denken – hoe kan ik het goede doen? – en opnieuw op te laden. Het is een maand waarin ik minder met de waan van de dag bezig ben. Ik sluit mij ook letterlijk meer af – kijk minder nieuws en zit minder op social media. Ook denk ik na over goede doelen.
“De Ramadan is net een soort bushalte – je weet nog niet welke bus je zult nemen – en door de bezinning van deze maand weet je weer welke kant je op wilt, welke bus je wilt pakken.”
Hoe gaat het er normaal gesproken sociaal aan toe tijdens de Ramadan?
De maand Ramadan is één van de meeste sociale perioden in het jaar. We zeggen wel eens dat het net is Kerst is, en dan een hele maand lang.
Normaal gesproken lukt het vaak niet om ’s avonds gezamenlijk te eten. We hebben allemaal een druk leven: vergaderingen, afspraken, stages, bijbanen waardoor we niet altijd tegelijkertijd thuis kunnen zijn. Tijdens de Ramadan is dat anders. Dan eten we altijd met elkaar. Het vasten verbreken, de iftar, doen we dan iedere avond samen. Dat vinden we belangrijk en het is gezellig. Het is voor ons heel logisch dat we afspraken en andere verplichtingen in de avond tijdens deze periode afzeggen.
Na de iftar gaan we gezamenlijk naar de moskee, voor het avondgebed. De moskee zit iedere avond afgeladen vol. Mannen, vrouwen, kinderen. Het is zó bijzonder om dit iedere avond tijdens de Ramadan te doen. Het gezamenlijke, het sociale aspect, is zó mooi – die verbinding met elkaar heeft ook iets spiritueels.
Daarnaast wordt er vaak op vrijdag- zaterdag- en zondagavonden in grotere gezelschappen met elkaar gegeten; met de grotere familie en vrienden, dat is altijd heel gezellig. Dit is naast de iftars die steeds vaker voor het grote publiek worden georganiseerd.
En die gezamenlijkheid – dat kan nu niet?
Nee, het eten binnen het gezin natuurlijk wel. En we zullen ook in gezinsverband het gebed samen opzeggen. Maar dat staat in geen vergelijking tot het met de hele familie bij elkaar komen, of in de moskee met zijn honderden iedere avond samenkomen. Dat gezamenlijke gevoel, dat kun je niet nabootsen. Vooral voor de ouderen is dit zwaar. We hanteren natuurlijk de 1,5 meter norm. Dus we brengen hen wel eten, maar samen eten, of elkaars hand vasthouden of knuffelen met de kleinkinderen, zit er niet in. Het risico is te groot.Dat is voor iedereen hetzelfde – het gemis van de gezamenlijkheid, de fysieke verbondenheid, dat is het jammere.
Ook het gemis van de moskee is voor veel ouderen sociaal gezien heel groot. Voor veel mannen is dit hun dagelijkse uitje, voor de vrouwen 2-3 keer per week. Ze komen normaal bij elkaar om te socializen, zeg maar als een soort buurthuis. Dat valt nu weg. “Een Ramadan als dit, zoiets hebben we nog nóóit meegemaakt” – Dat is wat ik veel van ouderen hoor.
Wat put je uit je geloof om hiermee om te gaan?
Kijk, moslims spreken vaak over een ‘beproeving’. De vraag is dan: Hoe ga je in minder makkelijke tijden om met bepaalde zaken? Hoe geef je er een positieve draai aan?
“Wat kun je ervan leren? Hoe kunnen we dankbaar blijven en het positieve blijven zien?
De Ramadan is daar eigenlijk een goede periode voor, juist omdat dit een maand van bezinning, van reflectie is.”
Als de RIVM bijvoorbeeld zegt dat we vaak onze handen moeten wassen, dan kun je dus denken dat je blij bent dat je in Nederland woont, want iedereen heeft hier gewoon schoon water. Dat is niet overal ter wereld zo. Als het eten op is, gaan we naar de supermarkt om nieuw eten te kopen. Dat kan niet iedereen. Dit zijn zaken waarop je kunt reflecteren: Hoe leren we te waarderen wat we hebben? Dat we weten dat we afhankelijk zijn van elkaar, ongeacht achtergrond, ras of kleur. Dat we dankbaar mogen zijn voor onze sociale contacten en weten hoe belangrijk die voor ons zijn. Dit zijn zaken die ik belangrijk vind en ook thuis met mijn kinderen bespreek.
Ik geloof dat iedere religie dit in zich heeft, en de islam zeker ook: een houvast om de knop om te draaien – kijken naar wat er wél kan. Dat is goed voor de gemoedsrust en dat is wat we nodig hebben.
Deel jij jouw inzichten behalve met je gezin ook met anderen?
Ja, zeker! Ik deel veel van mijn gedachten met anderen. Met vrienden, familie, de jongeren waar ik mee werk. Dat gaat via de telefoon, app, social media. Men komt dan met vragen of met bepaalde gedachten. Dan probeer ik altijd iets toe te voegen, iets dat inspireert, zodat de ander denkt: “Ja, zo kun je het ook zien.”
Welk positiefs zie je nog meer om je heen in deze coronatijd?
Tijdens de Ramadan denken veel mensen na over goede doelen. Daar zit echt een focus op. Men vraagt zich af waaraan men kan geven of kan bijdragen. Ik zie nu veel initiatieven en projecten ontstaan naar aanleiding van corona. Zoals het opzetten van Corona Care door de Ar-Rahman moskee in Hoofddorp, om kwetsbare mensen te helpen. Of het vele geld dat er is opgehaald voor de zorg; couscousmaaltijden die naar een ziekenhuis zijn gebracht; jongeren die bloemen bij ouderen langsbrengen en mondkapjes die worden gemaakt. Ik weet zeker dat dit soort initiatieven de komende weken, tijdens de Ramadan, nog meer gaat worden. En dan vind ik het belangrijk om erbij te zeggen dat deze hulp voor iedereen, voor alle Nederlanders is. Van Nederlanders, voor Nederlanders, ongeacht achtergrond.
Dank je wel voor dit gesprek. Ik wens je een gezegende Ramadan toe.
Ja, dat zeggen we ook tegen elkaar: Ramadan Mubarak, een gezegende Ramadan!
Raja Alouani is coach bij Centrum Jeugd en Gezin Haarlem, voorzitter van Stichting Zohor en voorzitter bij Stichting Samenwerkende Marokkaanse Organisaties in Haarlem.